Αρχαιότητα

8ος αι. π. Χ.: Η θεά Αφαία λατρευόταν μόνο στο ανατολικό άκρο του νησιού κι εκεί εντοπίζονται και σώζονται κάποιοι τοίχοι με ακανόνιστους λίθους, τα λείψανα ενός βωμού κι ένα κτήριο με σειρά δωματίων που διατηρήθηκε ως τον 6ο αι. π. Χ. για θέματα διοίκησης. Ο πρώτος λίθινος ναός χτίστηκε στα 575 π. Χ. ο οποίος υπέστη αρκετές καταστροφές από πυρκαγιά στην ξύλινη στέγη. Θέμα και των δύο αετωμάτων που στόλιζαν τον ναό είναι οι εκστρατείες εναντίον της Τροίας. Στο χώρο ανακαλύφθηκαν πολλά πήλινα ειδώλια και αντικείμενα μυκηναϊκών χρόνων.

Στο βορειότερο τμήμα της Βάρδιας υπάρχουν τα αρχαία λατομεία. Οι Αιγινήτες την κλασική περίοδο εξήγαν πωρόλιθο, ο οποίος βοηθούσε στα σημαντικά κτίσματα της Αττικής. Το σημαντικότερο λατομείο ανακαλύφθηκε στην περιοχή Λιβάδι από όπου εξορύχθηκαν οι ογκώδεις πωρόπλινθοι για να χρησιμοποιηθούν στα θεμέλια του ναού του Απόλλωνα στην Κολώνα.

Βρίσκεται στην περιοχή Βάρδια στην οποία ανακαλύφθηκαν κτιστοί καμαροσκεπείς τάφοι της ύστερης ρωμαιοκρατίας. Στους κλασικούς χρόνους η περιοχή κατοικήθηκε ενώ στην ύστερη ρωμαιοκρατία εξελίχθηκε σε νεκροταφείο, που δηλώνει την παρακμή και την συρρίκνωση της πόλης.

Βρίσκεται στην περιοχή του ΚάμπουΜύλων και είναι κτιριακό συγκρότημα με 25 περίπου δωμάτια. Γειτνιάζει με το νεκροταφείο και τα δωμάτια αυτά μάλλον χρησίμευαν ως χώροι εμπορίας κεραμικής ή εργαστήρια κατασκευής διάφορων αντικειμένων. Επίσης εντοπίστηκαν 61 λακκοειδείς τάφοι στο Μεριστό που αποτελούν κομμάτι του νεκροταφείου και με βάση τις ανασκαφικές έρευνες τοποθετούνται χρονολογικά στις αρχές του 5ου αι. π. Χ.. Εκεί ενταφιάστηκαν δημοκρατικοί Αιγινήτες που επαναστάτησαν εναντίον των αριστοκρατών.

Τέλη 8ου αι. π.Χ.ρωμαϊκά χρόνια: Τα μεγάλα τμήματα του αρχαίου νεκροταφείου βρίσκονται έξω από το τείχος κι οι περισσότεροι τάφοι τοποθετούνται σε χρόνια ακμής του νησιού κατά την οποία σημειώνεται και μεγάλη αύξηση του πληθυσμού. Οι τάφοι είναι κυρίως υπόγειοι θαλαμωτοί και έχουν λαξευθεί στο μαλακό υπόστρωμα του βράχου και κατά κύριο λόγο ήταν οικογενειακοί. Τα κτερίσματά τους αποτελούν στοιχεία των πλούσιων εισαγωγών στο νησί, κυρίως από Κόρινθο και Αττική.

Το οδικό δίκτυο της πόλης χρονολογείται από τους ρωμαϊκούς χρόνους. Έχει τρεις λιθόστρωτους δρόμους που τέμνονται. Ο ένας διέσχιζε το εσωτερικό της πόλης, ο δεύτερος ερχόταν από την παραλία ενώ ο τρίτος τους συνέδεε με τον λόφο της Κολώνας. Οι χώροι ανάμεσα στους δρόμους αυτούς είχαν οικιστικά λείψανα. Το σημαντικότερο εύρημα αποτελεί το αρχαίο τείχος της οδού Τελαμώνος το οποίο χρονολογείται στις αρχές του 5ου αι. π. Χ. (περίοδος άνθησης της αθηναϊκής Δημοκρατίας).

Είναι μυκηναϊκός κτιστός θαλαμωτός τάφος. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τρεις τάφους από τους οποίους ο ένας είχε διαταραχθεί από έναν αγρότη και οι άλλοι δύο είχαν συληθεί κατά την αρχαιότητα. Εντοπίστηκαν λείψανα του οικισμού και αποκαλύφθηκε τμήμα του κτιρίου. Η περιοχή είχε κατοικηθεί από τα προϊστορικά χρόνια Η τοποθεσία βρίσκεται στο βουνό Κοτρόνι, που είναι και το χωριό Λαζάρηδες, κοντά στο Ελλάνιο Όρος.

Ύψωμα του ακρωτηρίου της Κολώνας, η λεγόμενη "Ακρόπολη" της αρχαίας πόλης. Χαρακτηρίζεται από τον λόφο Κολώνα καθώς μέσα στα ερείπια του ναού διατηρείται το κρηπίδωμα του καθώς και ένας κίονας όρθιος. Τα αρχαιολογικά ευρήματα χρονολογούνται από το 520510 π. Χ., όταν και χτίστηκε ο υστεροαρχαϊκός ναός. Δείγματα ενός παλιότερου περίπτερου ναού που χρονολογείται στα 570560 π. Χ. κι ενός ακόμη αρχαιότερου στα 600 π. Χ..

7ος αι. π. Χ.: Η υψηλότερη κορυφή της Αίγινας όπου βρίσκεται το ιερό του Θεού Δία, γνωστός ως "Ελλάνιος" ή "Πανελλήνιος". Το ιερό βρίσκεται στο γνωστό « Ελλάνιο Όρος», που ονομάζεται και Ανάληψη αλλά και Προφήτη Ηλία από το ξωκλήσι της κορυφής. Η περιοχή που βρίσκεται ο ναός είχε κατοικηθεί από τα προϊστορικά χρόνια και έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή του νησιού και κατά την Ελληνιστική εποχή. Ο ναός χαρακτηρίζεται από τα εργαλεία που βρέθηκαν και ένα ειδώλιο, ενώ στο ξωκλήσι της Ανάληψης υπάρχουν εντοιχισμένες λαξευμένες πέτρες, οι οποίες προέρχονται από τον αρχαίο ναό.